آرتریت تمپورال، که با نام‌های دیگری مانند آرتریت سلول غول‌پیکر (Giant Cell Arteritis – GCA) یا بیماری هورتون (Horton’s disease) نیز شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی است که عمدتاً شریان‌های متوسط و بزرگ بدن، به ویژه شریان‌های سر و گردن، به ویژه شریان تمپورال (شریان واقع در شقیقه) را درگیر می‌کند. این وضعیت می‌تواند منجر به طیف وسیعی از علائم شود و در صورت عدم درمان مناسب، عواقب جدی به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به بررسی جامع آرتریت تمپورال، علائم، علل، تشخیص، درمان و خطرات احتمالی آن خواهیم پرداخت تا درک کاملی از این بیماری برای مخاطب عام و متخصص فراهم شود.
آرتریت تمپورال چیست؟
آرتریت تمپورال، که با نام آرتریت سلول غول‌پیکر نیز شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی است که در آن سرخرگ‌ها، به‌ویژه سرخرگ‌های موجود در سر و گردن، ملتهب می‌شوند. این وضعیت اغلب افراد بالای 50 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به علائمی مانند سردرد شدید، درد در ناحیه گیجگاه، حساسیت پوست سر، مشکلات بینایی و درد فک هنگام غذا خوردن شود. تشخیص و درمان زودهنگام با داروهای کورتیکواستروئیدی برای جلوگیری از عوارض جدی مانند از دست دادن دائمی بینایی بسیار مهم است.
آیا آرتریت تمپورال خطرناک است؟
آرتریت تمپورال، اگرچه در ابتدا ممکن است فقط با سردرد و درد فک خود را نشان دهد، اما یک بیماری بالقوه خطرناک است که نیازمند توجه فوری پزشکی است. التهاب شریان‌های بزرگ، به‌ویژه شریان‌های سر و گردن، می‌تواند منجر به عوارض جدی و غیرقابل برگشت شود. مهم‌ترین خطر، از دست دادن بینایی ناگهانی و دائمی در یک یا هر دو چشم است که ناشی از کاهش جریان خون به عصب بینایی است. علاوه بر این، در موارد نادر، آرتریت تمپورال می‌تواند باعث سکته مغزی یا آنوریسم شود.
علائم و نشانه‌های آرتریت تمپورال
آرتریت تمپورال می‌تواند با علائم متنوعی ظاهر شود که شدت و نوع آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. شایع‌ترین علامت این بیماری، سردرد جدید یا تغییر در الگوی سردردهای قبلی است. این سردرد معمولاً در ناحیه شقیقه احساس می‌شود و می‌تواند ضربان‌دار، سوزشی یا مداوم باشد. حساسیت به لمس در ناحیه شقیقه نیز شایع است و حتی ممکن است هنگام شانه زدن مو یا گذاشتن سر بر روی بالش دردناک باشد. درد فک هنگام جویدن غذا یکی دیگر از علائم مهم آرتریت تمپورال است که به دلیل کاهش خونرسانی به عضلات فک در اثر التهاب شریان‌ها رخ می‌دهد. این درد معمولاً پس از چند دقیقه استراحت بهبود می‌یابد.
علائم چشمی
یکی از جدی‌ترین عوارض آرتریت تمپورال، درگیری عروق خونی تغذیه‌کننده چشم است که می‌تواند منجر به مشکلات بینایی شود. این مشکلات می‌توانند شامل دوبینی ، تاری دید ناگهانی، از دست دادن موقت بینایی در یک یا هر دو چشم و در نهایت، نابینایی دائمی باشند. از دست دادن بینایی معمولاً بدون درد و ناگهانی رخ می‌دهد و یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود که نیازمند توجه فوری پزشکی است.
علائم عمومی
علاوه بر علائم موضعی در سر و صورت، آرتریت تمپورال می‌تواند با علائم عمومی نیز همراه باشد که نشان‌دهنده التهاب سیستمیک در بدن است. این علائم شامل تب ،خستگی و ضعف عمومی، کاهش وزن ناخواسته، درد عضلانی و درد مفاصل می‌باشد.
علل و عوامل خطر آرتریت تمپورال
علت دقیق آرتریت تمپورال هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تصور بر این است که یک واکنش التهابی غیرطبیعی سیستم ایمنی در دیواره عروق خونی نقش دارد. در این بیماری، سلول‌های ایمنی به دیواره شریان‌ها حمله کرده و باعث التهاب، ضخیم شدن و باریک شدن آن‌ها می‌شوند که در نتیجه جریان خون کاهش می‌یابد. عوامل مختلفی ممکن است در بروز این واکنش التهابی نقش داشته باشند، از جمله عوامل ژنتیکی و محیطی.
نقش سیستم ایمنی
اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و فعال شدن آن به دلایل نامشخص، محور اصلی پاتوفیزیولوژی آرتریت تمپورال به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که یک عامل محرک ناشناخته، پاسخ ایمنی را در افراد مستعد ژنتیکی آغاز می‌کند. در این فرایند، سلول‌های T و ماکروفاژها در دیواره شریان‌ها تجمع یافته و مواد التهابی مانند سیتوکین‌ها را آزاد می‌کنند. این مواد باعث آسیب به لایه داخلی عروق (اندوتلیوم)، تکثیر سلول‌های ماهیچه‌ای صاف و در نهایت، تنگی و انسداد رگ می‌شوند.
عوامل محیطی و سنی
برخی مطالعات نشان می‌دهند که عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ممکن است به عنوان عوامل محرک در افراد مستعد عمل کنند. تغییرات فصلی در بروز بیماری نیز گزارش شده است، اما نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد. مهم‌ترین عامل خطر شناخته شده برای آرتریت تمپورال، سن بالا است. این بیماری تقریباً به طور انحصاری در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود و شیوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. میانگین سنی تشخیص معمولاً بین 70 تا 80 سال است. جنسیت نیز به عنوان یک عامل خطر مطرح شده است، به طوری که زنان بیشتر از مردان به آرتریت تمپورال مبتلا می‌شوند.
تشخیص آرتریت تمپورال
تشخیص آرتریت تمپورال بر اساس ترکیبی از علائم بالینی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش‌های مختلف صورت می‌گیرد. به دلیل تنوع علائم و شباهت آن با سایر بیماری‌ها، تشخیص ممکن است چالش‌برانگیز باشد و نیاز به ارزیابی دقیق توسط پزشک دارد.
معاینه فیزیکی و شرح حال
در معاینه فیزیکی، پزشک به بررسی شریان‌های تمپورال می‌پردازد. در افراد مبتلا به آرتریت تمپورال، این شریان‌ها ممکن است ضخیم، حساس به لمس و دارای نبض ضعیف یا بدون نبض باشند. پزشک همچنین در مورد علائم بیمار، سابقه پزشکی و داروهای مصرفی سوال خواهد کرد. شرح حال دقیق از علائم، به ویژه سردرد، درد فک و مشکلات بینایی، نقش مهمی در تشخیص اولیه دارد.
آزمایش‌های خون
آزمایش‌های خون نقش مهمی در تشخیص و ارزیابی شدت التهاب در آرتریت تمپورال دارند. شایع‌ترین آزمایش‌های مورد استفاده عبارتند از:
سرعت رسوب گلبول‌های قرمز
ESR یک آزمایش غیر اختصاصی است که میزان سرعت رسوب گلبول‌های قرمز در یک لوله آزمایش را اندازه‌گیری می‌کند. در شرایط التهابی، پروتئین‌های خاصی در خون افزایش می‌یابند که باعث چسبندگی بیشتر گلبول‌های قرمز و رسوب سریع‌تر آن‌ها می‌شود.
پروتئین واکنش‌گر C
CRP یکی دیگر از مارکرهای التهابی است که توسط کبد در پاسخ به التهاب تولید می‌شود. سطح CRP در خون در طی التهاب به سرعت افزایش می‌یابد و حساسیت بیشتری نسبت به ESR در نشان دادن التهاب حاد دارد.
شمارش پلاکت‌ها و سایر آزمایش‌ها
در برخی موارد، شمارش پلاکت‌ها نیز ممکن است در افراد مبتلا به آرتریت تمپورال افزایش یابد. علاوه بر این، پزشک ممکن است آزمایش‌های خون دیگری مانند شمارش کامل سلول‌های خون و آزمایش‌های عملکرد کبد را نیز درخواست کند تا سایر علل احتمالی علائم را رد کند و وضعیت سلامت کلی بیمار را ارزیابی نماید.
بیوپسی شریان تمپورال
قطعی‌ترین روش تشخیص آرتریت تمپورال، بیوپسی شریان تمپورال است. در این روش، یک قطعه کوچک از شریان تمپورال (معمولاً به طول 1 تا 2 سانتی‌متر) تحت بی‌حسی موضعی برداشته شده و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌شود. وجود سلول‌های غول‌پیکر چند هسته‌ای و التهاب در دیواره شریان، یافته‌های مشخصه آرتریت تمپورال در بیوپسی هستند.
تصویربرداری
در برخی موارد، ممکن است از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی داپلر رنگی، آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) برای ارزیابی عروق خونی و تشخیص آرتریت تمپورال استفاده شود. سونوگرافی داپلر رنگی می‌تواند ضخیم شدن دیواره شریان تمپورال را نشان دهد. MRA می‌تواند تصاویر دقیقی از عروق بزرگتر ارائه دهد و PET اسکن می‌تواند مناطق التهابی فعال در عروق را شناسایی کند.
درمان تشخیص آرتریت تمپورال
هدف اصلی درمان آرتریت تمپورال، کاهش التهاب در عروق خونی، تسکین علائم و پیشگیری از عوارض جدی، به ویژه از دست دادن بینایی است. درمان معمولاً شامل استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی است.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون، خط اول درمان آرتریت تمپورال هستند. این داروها با سرکوب سیستم ایمنی و کاهش التهاب، به سرعت علائم را بهبود می‌بخشند و از آسیب بیشتر به عروق خونی جلوگیری می‌کنند.
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
در برخی موارد، به ویژه در بیمارانی که به دوزهای بالای کورتیکواستروئیدها نیاز دارند یا دچار عوارض جانبی جدی می‌شوند، ممکن است از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی دیگر مانند متوترکسات به عنوان داروی کمکی استفاده شود.
آسپرین
در برخی موارد، پزشک ممکن است مصرف دوز پایین آسپرین را برای کاهش خطر عوارض عروقی مانند سکته مغزی در افراد مبتلا به آرتریت تمپورال توصیه کند.
خطرات و عوارض آرتریت تمپورال
در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، آرتریت تمپورال می‌تواند منجر به عوارض جدی و دائمی شود.
از دست دادن بینایی دائمی
یکی از خطرناک‌ترین عوارض آرتریت تمپورال، از دست دادن بینایی دائمی است که معمولاً ناشی از التهاب و انسداد عروق خونی تغذیه‌کننده عصب بینایی رخ می‌دهد. این عارضه می‌تواند ناگهانی و بدون درد باشد و در صورت وقوع، معمولاً غیر قابل برگشت است.
سکته مغزی
التهاب در عروق خونی بزرگتر، از جمله شریان‌های گردن، می‌تواند خطر سکته مغزی را در افراد مبتلا به آرتریت تمپورال افزایش دهد. اگرچه سکته مغزی به عنوان یک عارضه شایع در نظر گرفته نمی‌شود، اما یک عارضه جدی و بالقوه تهدیدکننده زندگی است.
آنوریسم آئورت
در موارد نادر، آرتریت تمپورال می‌تواند شریان آئورت (بزرگترین شریان بدن) را نیز درگیر کند و منجر به ضعف دیواره آن و تشکیل آنوریسم (برآمدگی غیرطبیعی) شود. پارگی آنوریسم آئورت یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده زندگی است.
پلی‌میالژیا روماتیکا
آرتریت تمپورال اغلب با بیماری دیگری به نام پلی‌میالژیا روماتیکا همراه است. PMR یک بیماری التهابی است که باعث درد و سفتی در عضلات شانه، گردن و لگن می‌شود. حدود 40 تا 60 درصد از افراد مبتلا به آرتریت تمپورال، علائم PMR را نیز تجربه می‌کنند.
مراجعه به کلینیک فوق تخصص مغز و اعصاب دکتر آقامیری
متخصص برجسته مغز و اعصاب، دکتر آقامیری، با بهره‌گیری از دانش روز و تجربه‌ای غنی در تشخیص و درمان پیچیده‌ترین اختلالات سیستم عصبی، از جمله سکته مغزی، ام‌اس، صرع، سکته مغزی خفیف و آتاکسی مخچه ای آماده ارائه خدمات تخصصی به شماست.
در کلینیک مجهز ایشان، با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات و روش‌های درمانی، تلاش می‌شود تا بهترین و موثرترین راهکارها برای بهبود کیفیت زندگی بیماران ارائه گردد. دکتر آقامیری با رویکردی جامع و بیمارمحور، همواره در تلاش است تا با تشخیص دقیق و ارائه برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده، به سلامت و آرامش شما کمک کند.
بدون دیدگاه